Czy spożywanie konopi sprawi, że Twoje chęci do działania i motywacja ulotnią się tak szybko, jak para waporyzacyjna? Nie! Jeszcze do niedawna zespół amotywacyjny po marihuanie miał być głównym odstraszaczem dla medycznych, jak i rekreacyjnych użytkowników konopi. W ostatnich latach pojawiło się kilka interesujących badań naukowych, które postawiły pod dużym znakiem zapytania wszystkie „dowody”, sugerujące istnienie zespołu amotywacyjnego po marihuanie. Specjalnie dla naszych czytelników i pacjentów przygotowaliśmy artykuł, rozprawiający się z mitem szkodliwego wpływu marihuany na poziom motywacji. Zapraszamy!
Spis treści
- 1. Czym jest motywacja? Dopamina i układ nagrody
- 2. Wpływ marihuany na poziom dopaminy
- 3. Zespół amotywacyjny po marihuanie i jego główne założenia
- 4. Zespół amotywacyjny po marihuanie to MIT
- 5. Najnowsze badania nie potwierdzają występowania zespołu amotywacyjnego po
marihuanie
Czym jest motywacja? Dopamina i układ nagrody
Motywacja to po prostu uczucie chęci i/lub bodziec do podjęcia konkretnego działania, np. nauki. Odpowiada za inicjację, ukierunkowanie i utrzymanie zachowania zorientowanego na osiągnięcie wyznaczonego celu. Potocznie określa się motywację jako siłę napędową do działania, uczucie siły, woli determinacji i pasji. Za motywację odpowiada przede wszystkim biochemia mózgu, a dokładniej dopamina – jeden z najważniejszych neuroprzekaźników. Jest produkowana w istocie czarnej mózgu i uwalniania do krwiobiegu, np. podczas wysiłku fizycznego, snu, stosunku seksualnego. Co więcej, opisywany związek jest głównym elementem systemu nagrody i zostaje uwolniony wtedy, kiedy mózg odbiera jakąś czynność jako przyjemność, np. jedzenie. Mózg lubi dostawać nagrody, dlatego odczuwamy dużą motywację do wykonywania czynności związanych z wyrzutem dopaminy, a więc poczuciem zadowolenia, satysfakcji. Najłatwiej jest zobrazować zjawisko na przykładzie jedzenia. Zapach i aromat ulubionych potraw sprawiają, że w mózgu wzrasta poziom dopaminy jeszcze zanim rozpocznie się konsumpcja. Wyrzut neuroprzekaźnika ostatecznie warunkuje wykonanie czynności, prowadzącej do odczuwania radości, czyli w tym przypadku zjedzenia posiłku [1].
Wpływ marihuany na poziom dopaminy
Powszechnie błędnym przekonaniem na temat marihuany jest zła opinia o jej wpływie na poziom motywacji, jakoby przyczyniała się do produkcji “leniwych palaczy” pozbawionych sensu życia. Jednak w większości przypadków jest odwrotnie. Duża grupa badaczy uważa, że konopie mogą zwiększać zarówno kreatywność, jak i produktywność [2]. Co więcej, wielu ludzi sukcesu przypisuje marihuanie rolę cichego pomocnika, wspierającego rozwijanie dobrych nawyków i kreatywności oraz zachęcającego do nauki nowych, interesujących
umiejętności.
Jak to jest możliwe? Otóż jeden ze związków aktywnych medycznej marihuany, a dokładniej THC (tetrahydrokannabinol), wyśmienicie naśladuje endogenny kannabinoid – anandamid. Anandamid jest produkowany w każdym, żywym organizmie. Odgrywa kluczową rolę w funkcjonowaniu układu endokannabinoidowego, regulując odczuwanie apetytu, nastrój i poziom energii. Wszystko dzieje się za pośrednictwem układu GABA-ergicznego. Spożywanie medycznej marihuany dostarcza organizmowi THC – bliskiego kuzyna anandamidu. Łączy je podobna budowa chemiczna i fakt, że oba związki lubią receptory CB1 rozmieszczone w mózgu. Dzięki temu THC może ograniczać aktywność GABA-ergiczną i pośrednio powodować efekt dopaminergiczny (wyrzut dopaminy). Tym samym zwiększa poziom serotoniny i dopaminy w rejonach mózgu takich jak: jądro półleżące, prążkowie brzuszne, hipokamp, istota czarna, przyśrodkowa kora przedczołowa. Opisywane obszary są odpowiedzialne za odczuwanie przyjemności czy procesowanie pamięci.
Podwyższony poziom dopaminy aktywuje mózgowy system nagrody, wywołując uczucie przyjemności, satysfakcji i osiągnięcia celu. To dzięki dopaminie odczuwamy zwiększony poziom aktywności umysłowej oraz lepszą koncentrację.
Zespół amotywacyjny po marihuanie i jego główne założenia
Zespół amotywacyjny po marihuanie definiowany jest jako bierność i obojętność, charakteryzujące się ogólnymi trudnościami poznawczymi, interpersonalnymi oraz społecznymi, związanymi bezpośrednio z częstym i/lub wieloletnim używaniem konopi. Zwolennicy tej teorii twierdzą, że taki stan utrzymuje się pomimo przerwania konsumpcji konopi. Dodatkowo pacjent jest pozbawiony woli robienia czegokolwiek, żyje w nieustającym stanie anhedonii, objawiającym się obniżonym poziomem motywacji i radości oraz ogólnym brakiem zainteresowania czynnościami, które niegdyś sprawiały radość [3].
Zespół amotywacyjny po marihuanie to MIT
Termin syndromu amotywacyjnego po raz pierwszy pojawił się w 1972 roku. Miał opisywać użytkowników marihuany pozbawionych chęci do pracy i kontaktów towarzyskich, apatycznych, ospałych oraz niezaangażowanych [4]. Prawdą jest, że niektóre odmiany konopi mogą powodować krótkotrwałe zmęczenie podczas ich używania. Głównie rośliny konopi z przewagą genów indica działają uspokajająco i relaksująco, dlatego są przepisywane pacjentom, u których taki efekt terapeutyczny jest jak najbardziej pożądany, np. w przypadku zaburzeń snu.
Od czasu wprowadzenia terminu zespołu amotywacyjnego po marihuanie upłynęło 50 lat, a zdanie o wysokiej szkodliwości konopi powoli odchodzi do lamusa. Obecne badania w większości kwestionują zasadność hipotezy występowania opisywanego syndromu na skutek spożywania konopi. Co więcej, współczesny świat nauki dysponuje minimalną ilością dowodów popierających istnienie zjawiska syndromu amotywacyjnego [5].
Ponadto badania wykazujące związek przyczynowo skutkowy pomiędzy używaniem marihuany a brakiem motywacji, cechuje szereg nieprawidłowości, co podważa wiarygodność wyników. Na przykład w niektórych pracach nie stosuje się randomizacji przy tworzeniu grup porównawczych ze względu na ograniczenia etyczne [6]. W konsekwencji nie wyszczególnia się różnic pomiędzy grupami przed rozpoczęciem badania, przez co uzyskane wyniki nie są bezstronne i obiektywne [7]. Potencjalne czynniki zakłócające, które mogą wpływać na ostateczne wnioski badawcze, to np. problemy ze zdrowiem psychicznym, takie jak depresja i lęk, w których poziom motywacji jest zmniejszony z powodu choroby [8]. Właśnie takie czynniki powinny być brane pod uwagę, zanim naukowcy wyciągnęli jakiekolwiek wnioski ze swoich obserwacji.
Dodatkowo wiele z tych badań nie porównuje motywacji pomiędzy osobami używającymi a nieużywającymi marihuany. W jednej z prac badawczych, gdzie przeprowadzono takie zestawienie, poproszono uczestników obu grup o udzielenie odpowiedzi na pytania dotyczące doświadczania objawów zespołu amotywacyjnego [9]. Odpowiedzi twierdzącej udzieliło:
● 6,2% badanych niekorzystających z konopi,
● 6,3% okazjonalnych palaczy marihuany,
● 5,6% osób spożywających marihuanę każdego dnia.
Jak widać, nie ma tutaj mowy o istnieniu związku między historią używania konopi a wystąpieniem objawów przypisywanych zespołowi amotywacyjnemu.
Najnowsze badania nie potwierdzają występowania zespołu amotywacyjnego po marihuanie
Naukowcy z Florida International University w 2021 roku opublikowali wyniki badania w Journal of the International Neuropsychological Society oceniające związek między używaniem konopi a poziomem motywacji u nastolatków [10]. Praca badawcza trwała 2 lata i objęła grupę 401 nastolatków w wieku od 14 do 17 lat. Uczestnicy zostali poproszeni o wypełnienie odpowiednich kwestionariuszy w trzech różnych punktach czasowych. Ocenie poddano poziom apatii (utrata motywacji), zaangażowania, planowania, motywacji, a nawet poczucia własnej wartości. Kontrolowano odpowiednie zmienne po to, by scharakteryzować wzorce pomiędzy korzystaniem z marihuany a motywacją.
Autorzy za pomocą otrzymanych wniosków potwierdzili, że używanie konopi przez nastolatków nie wiązało się z żadnymi, znaczącymi zmianami w poziomie motywacji i zaangażowania, co oczywiście obala hipotezę zespołu amotywacyjnego po marihuanie.
Rok 2022 przyniósł wyniki kolejnego, przełomowego badania w zakresie występowania syndromu amotywacyjnego po marihuanie. Zespół kierowany przez naukowców z University of Cambridge oraz Institute of Psychiatry, Psychology & Neuroscience w King's College London przeprowadził badanie sprawdzające, czy użytkownicy marihuany wykazują wyższy poziom apatii i anhedonii (utrata zdolności do odczuwania przyjemności) niż grupa kontrolna – osoby nieużywające konopi [11].
Badacze zrekrutowali 274 młodocianych i dorosłych (w wieku od 16 do 29 lat) użytkowników marihuany, którzy spożywali konopie co najmniej 1 raz w tygodniu w ciągu ostatnich 3 miesięcy. Uczestników podzielono na 2 grupy badane i 2 grupy kontrolne złożone odpowiednio z samych dorosłych lub nastolatków w tym samym wieku oraz tej samej płci. Badani wypełniali odpowiednie kwestionariusze, oceniające poziom anhedonii oraz apatii. Określali między innymi stopień zainteresowania nauką nowych rzeczy czy prawdopodobieństwo doprowadzenia konkretnego zadania do końca.
Okazało się, że użytkownicy marihuany uzyskali lepsze rezultaty w zakresie badania poziomu anhedonii, co oznacza, że cieszą się życiem bardziej niż abstynenci! Z kolei poziom apatii był niemalże taki sam w obu grupach. Co więcej, naukowcy nie zaobserwowali żadnego związku pomiędzy częstotliwością używania konopi a występowaniem któregokolwiek z zaburzeń przypisywanych dla zespołu amotywacyjnego.
Bibliografia:
- [1] Dopamine, learning and motivation | Nature https://www.nature.com/
- [2] Changes of photosynthesis-related parameters and productivity of Cannabis sativa under different nitrogen supply | Research Gate https://www.researchgate.net/
- [3] Amotivational syndrome in organic solvent abusers | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
- [4] Psychiatric effects of hashish | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
- [5] Cannabis, motivation, and life satisfaction in an internet sample | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
- [6] The link between dopamine function and apathy in cannabis users: an [18F]-DOPA PET imaging study | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
- [7] An overview of randomization techniques: An unbiased assessment of outcome in clinical research | PubMed https://www.ncbi.nlm.nih.gov/
- [8] Motivation and Cognitive Control in Depression | NCBI https://www.ncbi.nlm.nih.gov/
- [9] Lifetime prevalence of "amotivational syndrome" among users and non-users of hashish | Research Gate https://www.researchgate.net/
- [10] Evidence Lacking for Cannabis Users Slacking: A Longitudinal Analysis of Escalating Cannabis Use and Motivation among Adolescents | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
- [11] Anhedonia, apathy, pleasure, and effort-based decision-making in adult and adolescent cannabis users and controls | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/